Türkiye’yi sarsan , on ilde büyük yıkıma yol açan ve kırk üç binden fazla kişinin hayatını kaybetmesine neden olan Kahramanmaraş depreminden sonra dünyanın her yerinden destek mesajları ve yardım teklifleri yağdı. Birçok ülkenin Dışişleri Bakanı Türkiye’ye destek ziyareti gerçekleştirdi. Şüphesiz ki, dikkat çeken ziyaretler arasında Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan’ın ziyareti de yer aldı.
Kahramanmaraş merkezli 7.7 büyüklüğündeki depremin ardından Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ve Ermenistan Cumhurbaşkanı Vahagn Khachaturyan sosyal medyadan Türkiye’ye ve depremden etkilenen Suriye’ye desteklerini ifade ettiler.
Paşinyan twitter hesabından , ‘Türkiye ve Suriye’de çok sayıda can kaybıyla sonuçlanan yıkıcı deprem haberinden dolayı derin üzüntü duyuyorum. Ermenistan yardım sağlamaya hazır’ şeklinde açıklama yaptı.
Bu açıklamanın ardından Ermenistan 28 kişilik arama kurtarma ekibi ve 11 Şubat’ta 100 tondan fazla insani yardım gönderdi. Tırlar 30 yıldır kapalı olan Alican sınır kapısından geçerek deprem bölgesi Adıyaman’a ulaştı.
1993 yılında Ermenistan ordusunun Azerbaycan’ın Kelbecer rayonunu işgal etmesinin ardından kapanan Türkiye – Ermenistan sınır kapılarının insanı yardım amacıyla açılması her iki ülkede de olumlu karşılandı. Bu adımın Azerbaycan-Ermenistan arasında imzalanması umulan barış antlaşmasına yönelik sürecin etkisi ile yavaş ilerleyen Türkiye – Ermenistan ilişkilerinin normalleşmesi için bir ivme yaratması umut ediliyor.
Ermenistan ve Türkiye arasında diplomatik ilişkiler olmamasına rağmen her iki ülke geçmiş yıllarda da insani yardımlar konusunda hassas davranmıştır.
Örneğin, Türkiye 1988 yılında Ermenistan’ın Spitak Bölgesinde meydana gelen ve 20 bin kişinin hayatını kaybetmesine neden olan deprem felaketinden sonra Ermenistan’a insani yardım göndermiştir. Türk Kızılay’ın topladığı yardımlar Alican sınır kapısından geçerek deprem bölgesine ulaştırılmıştır.
1999 yılında Marmara depreminin ardından Ermenistan Devlet Başkanı Robert Koçaryan, dönemin cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’e gönderdiği telgrafta başsağlığı dilemiş ve talep edilmesi halinde Ermenistan’ın arama kurtarma ekibi göndereceğini bildirmiştir.
2011 yılı Van depreminden sonra Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’e taziye mesajlarını iletmiş ve Ermenistan arama kurtarma ekiplerinin destek için hazır olduklarını söylemiştir.
Ermenistan dışişleri bakanı Ararat Mirzoyan’ın depremin ardından Türkiye’ye destek ziyareti 15 Şubat’ta gerçekleşti. Sefer sırasında Mirzoyan’a, Ermenistan’ın Türkiye – Ermenistan normalleşme sürecindeki özel temsilcisi Ruben Rubinyan eşlik etti. Mirzoyan ve Rubinyan Esenboğa Havaalanında Türkiye’nin özel temsilcisi Serdar Kılıç tarafından karşılandı. Bu ziyaret Mirzoyan’ın Türkiye’ye yaptığı ikinci ziyaret idi. 2022 yılının Mart ayında Antalya Diplomatik Forumuna katılan Ararat Mirzoyan, Türk Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile de görüşmüş, her iki Bakan da normalleşme süreci ile ilgili olumlu duygularını paylaşmışlardı. 15 Şubat’ta Dışişleri Bakanlarının yaptığı kısa toplantının ardından ortak basın toplantısı düzenlendi. Mevlüt Çavuşoğlu Ermenistan’ın gösterdiği destekten dolayı teşekkürlerini şu ifadelerle açıkladı:
“Ermenistan ülkemize 28 kişilik arama kurtarma ekibi gönderdi. 8 Şubattan bu yana Adıyaman’da bir küçük kızımızı ve gencimizi kurtardılar. Canla başla çalıştılar, bunu yaparken ne kadar mutlu olduklarını gördük .”
Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu yapılan toplantıda, Türkiye – Ermenistan normalleşme sürecine değindiklerini, Azerbaycan – Ermenistan barış sürecini de konuştuklarını belirtti. Ermenistan’ın yaptığı yardımın önemine de değinen Çavuşoğlu , ‘Ermenistan zor günümüzde dayanışma elini uzattı ‘ dedi.
Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan basın toplantısında , ‘Bu zor zamanlarda Türkiye’de bulunarak barışı tesis etme arzumuzu bir kez daha teyit etmek istiyorum’ şeklinde açıklama yaptı.
Basın toplantısının ardından Ararat Mirzoyan ve Ruben Rubinyan deprem bölgesi Adıyaman’a gittiler. Mirzoyan ve Rubinyan havaalanında Türkiye özel temsilcisi Serdar Kılıç ve 2017-2022 yılları arasında Tiflis büyükelçisi olarak görev yapan Fatma Ceren Yazgan tarafından karşılandıktan sonra Adıyaman’da Ermenistan arama kurtarma ekibi ile görüştüler ve yapılan çalışmalar hakkında bilgi aldılar.
Ermenistan Ulusal Meclis Başkan Yardımcısı ve Ermenistan’ın özel temsilcisi Ruben Rubinyan Anadolu Ajansı için yaptığı açıklamada büyük felaket ile karşılaşan Türkiye ile dayanışma içinde olduklarını göstermek için Türkiye’yi ziyaret ettiklerini söyledi . Ermenistan’ın gönderdiği ikinci parti yardımı Ermenistan Dışişleri Bakanı Mirzoyan ve Rubinyan birlikte açtılar. Normalleşme sürecine de değinen Ruben Rubinyan iki komşu ülke arasındakı ilişkileri normalleştirmekte kararlı olduklarını belirtti :
“Felaket karşısında Ermenistan’ın Türkiye’ye yardımı Ermeni toplumunun duygularını yansıtmaktadır. Normalleşme , ilk önce bölgede istikrar ve barışı sağlayacaktır; ikinci olarak ekonomik ve başka alanlarda işbirliğine fırsat yaratacaktır.”
Türkiye’nin özel temsilcisi Serdar Kılıç Ermenistan’ın yardımının öneminden bahsetti ve yapılan yardımı Türk halkının unutmayacağını belirtti. Kılıç ‘’Bölge ülkelerinden gelen destek, acı ve kederin hafifletilmesinde önemli bir etkendir. Bölgedeki diğer ülkeler gibi Ermenistan halkı da bu acılı anda Türk halkının yanında olmak için çaba sarf etti , arama kurtarma ekiplerinin yanı sıra insani yardım taşıyan yük tırları gönderdi. Ermenistan’ın sağladığı bu desteği elbette unutmayacağız. Bu çok önemli bir olay. Acılar insanları bir araya getiriyor.’’ dedi.
17-19 Şubat tarihleri arasında gerçekleştirilen 59. Münih Güvenlik Konferansı’nda Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Gürcistan Başbakanı Irakli Garibashvili ile Güney Kafkasya konulu panelde yer alan Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan Türkiye’ye gönderilen insani yardım konusuna da değinerek bu süreçte Türk hükümetinden olumlu tepki gördüklerini belirtti : “Türkiye’ye insani yardım ve arama kurtarma ekibi gönderme kararımız sadece yardım maksatlıydı; ancak bu süreçte Türk hükümetinin olumlu tepkisini gördük. Adım olumlu sonuçlanacaksa bu daha iyi.’’
Türkiye ve Ermenistan arasındakı bu olumlu gelişmeye rağmen uzmanlar sürecin Azerbaycan-Ermenistan barış antlaşması sürecine paralel olarak ilerleyeceğini belirtiyorlar. Erivan merkezli Siyasi ve Stratejik Araştırmalar Merkezi’nin direktörü Dr. Benyamin Poghosyan, Ermenistan’ın yardımının Türkiye hükümetinin stratejik hesabını değiştirmeyeceğini söylüyor ; ‘’Türkiye’nin, Ermenistan – Azerbaycan ilişkilerini Ermenistan -Türkiye sürecine bağlamaya devam edeceğine inanıyorum.‘’
Poghosyan, kapsamlı bir normalleşmenin ancak Ermenistan – Azerbaycan barış antlaşmasından sonra mümkün olacağını düşünüyor. Ermenistan halkı arasında da normalleşme ile ilgili farklı fikirlerin olduğunu belirten Benyamin Poghosyan, Ermenistan halkının bir kesiminin kapalı olan sınır kapılarının açılması ile ekonominin canlanacağını umut ettiğini, bir kısmının ise ucuz Türk ürünleri karşısında yerli üreticinin sıkıntı yaşayacağını düşündüğünü not etti.
Azerbaycan’ın Kelbecer rayonunun 1993 yılında işgalinden sonra kapanan sınır kapısının 30 yıl sonra insani yardım için yeniden açılması Azerbaycan’da da siyasi çevrelerce müzakere edildi. Bakü merkezli düşünce kuruluşu olan Topchubashov Center’ın kurucu ortağı Rusif Hüseynov, Azerbaycan’da siyasilerin insani yardım söz konusu olduğu için bu konuda yorum yaparken hassas davrandıklarını belirtti. Hüseynov , ‘’ Ararat Mirzoyan’ın seferi ile pozitif bir atmosfer oluştu. Ancak Azerbaycan tarafı da anlıyor ki, bir seferlik insani yardım ile birçok konunun aynı anda çözüme kavuşması mümkün değildir.’’
Hüseynov’a göre Türkiye, Azerbaycan ile ilişkilerini olumsuz etkileyecek bir adım atmayacaktır:
‘’Azerbaycan ve Türkiye arasında ilişkiler derinleşmiştir. Askeri işbirliği, ulaştırma ve enerji alanındaki ortak projeler, işgalden kurtarılan bölgelerdeki Türkiye şirketlerinin yatırımları bunlar hepsi malumdur. Türkiye ile Ermenistan ilişkilerinin normalleşme yolu Bakü’den geçiyor.’’
Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkilerin Azerbaycan – Ermenistan barış antlaşması sürecine paralel olarak ilerlediği doğrudur. Bunun artı ve eksi yönleri tartışılabilir, ancak Türkiye – Ermenistan arasında atılacak bir adımın da Azerbaycan – Ermenistan ilişkilerine katkısı daha fazla olacaktır. Ermenistan’ın yaptığı insani yardım desteği Türkiye halkı tarafından anlamlı ve önemli bir mesaj olarak kabul edildi. Belki de trajediler insanları bir araya getirdiğinde barışa şans verilmeli ve bu duygular unutulmadan gerekli adım atılmalıdır.
