BÜYÜK OYUN’DA YENİ BİR AKTÖR: TÜRK DEVLETLERİ TEŞKİLATI

Donald Trump, 2016 yılında kazandığı başkanlık seçimlerinde kampanyasını “Önce Amerika” sloganı üzerine kurmuştu. Başkanlık koltuğuna oturduktan sonra da,  dış politika uygulamalarında seçmenlerine verdiği bu söze bağlı kaldı. ”Önce Amerika”nın diplomasideki anlamı, Amerikan çıkarını gördüğüm yerde, benim için evrensel insan haklarıymış, uluslararası davranış normlarıymış, çevre sorunlarıymış,  hiçbirinin hükmü yoktur demektir. Herhangi bir gerekçe göstermeden, ilk icraatların biri olarak, 7 Müslüman ülkeden gelen herkesi terörist ilan edip Amerika’ya girişlerini yasaklaması, insanlık için büyük önem taşıyan Paris İklim Sözleşmesinden ve Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması’ndan(INF) çekilmesi, BM İnsan Hakları Konseyi toplantılarına katılmaması hep bu” Önce Amerika”  politikasının ürünleridir.

Joe Biden’ın başkanlık yarışında kullandığı slogan ise,” Amerika tekrar geri geldi” oldu. Biden öncelikle, demokrasi, insan hakları, basın özgürlüğü gibi kavramları dış politika öncelikleri arasına alarak bozulan Amerika imajını düzeltmeye çalıştı. Beklenti, Biden yönetimindeki Amerika’nın aynı zamanda küresel barışın korunması için sorumluluk üstlenerek uluslararası ilişkilerde ağırlığını koyacağı, yeniden dünyaya liderlik etmeye başlayacağı ve baskı rejimleri altında kıvranan mazlum halklara sahip çıkacağı yönündeydi. Maalesef, Biden’in 8 aylık başkanlık dönemi, bu beklentileri boşa çıkardı. Suriye, Filistin, Kıbrıs, Yukarı Karabağ gibi bölgesel sorunlarda Trump politikaları aynen devam ettirildi. Terör örgütleriyle temas ve verilen destek sürdürüldü. En büyük fiyasko ise Trump’ın büyük bir basiretsizlikle açıkladığı Afganistan’dan çekilme kararını hızlandırarak uygulamasında yaşanıyor. Afganistan’da havaalanından gelen yürek parçalayıcı görüntüler, Taliban’dan ziyade, Amerika’nın itibarına zarar verdi. “Ben vatandaşlarımı çıkarırım, geride kalanlara ne olursa olsun” demek, Trump’ın “Önce Amerika”sına mı? Biden’ın, “Amerika tekrar geri geldi”sine mi uyuyor? Artık siz karar verin.

Bir yerde dünyanın en gelişmiş ekonomisine, en güçlü ordusuna sahip olmak, illa diplomaside başarı getirmiyor. Afganistan’ın geleceği açıkta bırakılarak, tarih vermek suretiyle tüm yabancı askerlerin çekilmesini öngören bir anlaşmaya imza atmak, ne diplomasiyle, ne de askeri stratejiyle izah edilebilir.

Türkiye’de pek sevilmeyen, eski Yunanistan Dışişleri Bakanı Teodoros Pangolos, bir mülakatında, “Pahalı silah sistemlerine sahip olmaktansa, akıllı diplomatlarımın olmasını tercih ederim” demişti. Ne kadar doğru söylemiş. Her yeni başkan seçildiğinde, büyükelçilerin yarıdan fazlasını değiştirirseniz, dışişleri kadrolarının üst yönetimini tamamen yenilerseniz, geçmişten ders alma imkânını da kaybedersiniz. Vietnam, Irak, Afganistan gibi daha çok bozgunlar yaşarsınız.

Geçmişte, James Bond filmlerinde CIA ajanlarının serüvenlerini izlerdik. CIA’nın çeşitli  entrikalarla  hükûmetleri nasıl devirdiğinin hikayelerini dinlerdik. Hatta aydınlatılamayan her komplo teorisinin ardında ”mutlaka CIA’nin parmağı var” derdik. Oysa Afganistan’daki öngörüsüzlük, CIA’nin denildiği kadar da becerikli olmadığını  gösterdi. Önce altı ay, geçen hafta da en az bir ay dayanır diye rapor verdikleri Kabil, üç gün içerisinde teslim oldu. Aynı CIA, Körfez krizi sırasında da Başkan Bush’u, Saddam’ın Irak’ta kitle imha silahları barındırdığına ikna ederek savaşa sokmamış mıydı? Sonra bu silah depolarından hiçbiri bulunamadı.

Taliban yeni bir örgüt değil, en az 30 yılı aşkın bir süredir ortalıklarda.1996-2001 yılları arasında da Afganistan’ı yönetti. Sovyet işgaline direnebilsinler diye zamanında Amerika tarafından desteklenmiş. Ama asıl palazlanması Pakistan istihbaratı ISI‘nin eseri. Büyük Orta Doğu projesinin ortaya atıldığı ilk yıllarda, nasıl bir ılımlı İslam modası vardıysa, bugünlerde de Taliban’ı katı şeriat kurallarını uygulamaktan vazgeçmiş, kendisini yenilemiş, uzlaşıcı, barışçıl, bir örgüt olarak pazarlamak modası var. Oysa adamların tek emeli, İslam devletini ilan edip şeri kuralları uygulamak. Çağdaş olmak gibi bir dertleri yok. Televizyonlarda seyrettiğimiz Cumhurbaşkanlığını işgal eden Taliban liderleriyle, havaalanında canları pahasına kaçmaya çalışan Afganlılar arasında, görüntü itibarıyla, en az 500 yıllık bir medeniyet farkı var. Taliban’ın Kabil kapılarına dayandığı birinci gün, sözcüleri Süheyl Şahin, BBC muhabirine verdiği mülakatta hicaba bürünmeleri şartıyla, kadınların yanlarında kocaları olmadan sokağa çıkmalarına izin verileceğini müjdeledi. “Şecaat arz ederken, sirkatin söylemek”  tam da bu olmalı. Maalesef insan hakları deyince çifte standartta sınır tanımayan Batı da, Taliban’ın takiyelerine inanıyor, daha doğrusu inanmak işine geliyor. Kobani için Dünya’yı ayağa kaldıran insan hakları örgütleri nerede?

Taliban sözcüleri, basın toplantıları düzenleyerek, mülakatlar vererek barış taarruzuna devam ediyorlar. Ancak ikinci Taliban döneminin  uygulamalarına  ilişkin gelen ilk haberler, o kadar da parlak değil. Hırsızlıkla suçlanan bir Afganlının katrana batırılarak Kabil sokaklarında dolaştırılmasının, Celalabad’daki karşı gösterilerde, sivil halkın üzerine ateş açılmasının görüntüleri medyada yer almaya başladı bile. Taliban’a bağlı “selametin melekleri” militanlarının ev ev dolaşarak rejim muhaliflerini katlettiklerine, hicabı reddeden kadınların infaz edildiklerine dair İngiliz basınında yerel kaynaklara dayandırılan iddialar var. Değişen Taliban’dan gelen ümit verici mesajlar bunlarsa, vay halimize.

Kabil Havaalanı’ndaki Türk askerinin yeni misyonu

Türk askerine önerilen Kabil Havaalanı’nın Taliban’a karşı korunması misyonunda da sanki ufak bir değişiklik olmuşa benziyor. Pentagon Sözcüsü Kirby hafta başındaki basın toplantısında, ”Amerikan güçlerinin tahliye uçuşlarının yapılabilmesini amacıyla, havaalanının temizlenmesi için Türk askerleriyle birlikte çalıştıklarını” söyledi. Havaalanından temizlenecek olanlar ise Taliban değil, Taliban’dan kaçmaya çalışan Afganlılar. Herhalde tahliyeler bitince bir sonraki aşama da havaalanını Taliban’a teslim etmek olacak. Havaalanının korunacak düşmanı kalmadığına göre, işletmesine talip olacaklar çok çabuk bulunur.

Kıbrıs Rum Yönetimi, Amerikalı Demokrat Senatör Robert Menendez’e bir liyakat madalyası vermiş, o da bir konuşma yaparak “Hedefim Kıbrıs’tan son Türk askerinin çekildiğini görmektir” diye buyurmuş. Aynı zamanda ABD Senatosunun Dış İlişkiler Komitesi Başkanı olan Menendez, herhalde Afganistan’dan son ABD askerinin çekilmesini içine sindiremediğinden olacak, fazla kafa yormadan, Kıbrıs’ın tarihini araştırmadan, 1960 Londra ve Zürih Antlaşmalarını, Kıbrıs’ta Türkiye’nin etkin ve fiili garantisinin her türlü koşul altında devamını isteyen bir Türk halkı olduğunu düşünmeden, elmalarla armutları karıştırarak konuşmuş.

Diyelim ki bunları bilmiyor, Türkiye gibi bir ülkenin, ister Kıbrıs’ta çözüm olsun isterse çözümsüzlük devam etsin, burnunun dibindeki bu Ada’da Kıbrıslı Türklerin ve Anadolu’nun güvenliğini tehlikeye atmayacağını düşünmesi gerekmez miydi? Belli ki bütün derdi ABD’deki seçmenlerden oy devşirmek. Türkiye’yle bu denli uğraşan bir politikacının tabii ki bunları bilmesi gerekirdi, ama belki de Ermeni eşinin etkisiyle, bu senatör eskiden beri gerek 1915 olayları gerek Azerbaycan’ın Ermeni işgalindeki toprakları konusunda Türkiye karşıtı söylemleri kendine iş edinmiş.

Kıbrıs’ın gerçekleri neydi? Kıbrıs adası 1878’de İngiliz yönetimine geçmeden önce üç yüz sene Osmanlı egemenliğinde kaldı. Ada’da bir dönem Türklerin nüfusu Rum nüfusunu geçmişti. 1950’lerde İngiltere sömürgelerini tasfiye sürecine başladığında, Türkiye Kıbrıs’ın eski sahibine, yani kendisine verilmesini talep etti. Yunanistan ve Rumlar ise Enosis, yani Yunanistan’la birleşme talebinde ısrar ediyordu. Sonunda üç devlet, İngiltere, Türkiye ve Yunanistan 1960 yılında yapılan görüşmelerle Londra ve Zürih Antlaşmalarını imzaladı ve Kıbrıs adası, anayasası fonksiyonel bir federasyon olarak nitelendirilebilecek, kendine özgü bir devlet haline geldi. Ancak bu devletin bağımsızlığı, farklı bir çözümle, üç devletin, yani Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’nin garantörlüğüne bağlandı.

İşte bu düzenleme iledir ki Kıbrıs’ta, Türklerin Anavatanı olarak Türkiye’nin 650 askerinin, Rumların Anavatanı olarak da Yunanistan’ın 950 askerinin bulundurulması kabul edildi. 1960’ta Kıbrıs Türk Kuvvetleri Alayının (KTBK) gelişini Türkler büyük coşkuyla karşıladı. Yani Sayın Menendez istediği kadar “Son Türk askeri” diyedursun, uluslararası antlaşmaların gereği olarak en azından bu birlikler orada kalacaktır, herhangi bir çözüm olsun olmasın.

Meseleye sırf Ada’daki askeri güç dengesi açısından bakarsak, 1963 olaylarında Rumlar tarafından Türk toplumuna yapılan saldırıların geri püskürtülmesi için sadece alay düzeyindeki bu sembolik birlik kafi gelmemiştir. Türklerin yok oluşunu önlemek için 1974 müdahalesi gerekmiştir. Yani 1964’te sözde barışı sağlamak için Kıbrıs’ta görevlendirilen Birleşmiş Milletler Barış Gücü askerleri hiçbir şekilde Türkleri koruyamamıştır. Türkiye’nin 1974’te Devletler Hukukuna dayanarak yaptığı yasal müdahale ve bulundurduğu Kolordu sayesindedir ki o zamandan bugüne kadar Kıbrıs’ta bir çatışma yaşanmamıştır. Dünya alem biliyor ki Kıbrıs’ta günümüzde gerçekten barışı ve istikrarı sağlayan güç Türk askeridir; orada turist gibi dolaşan ve birkaç yüz askerden oluşan BM gücü değil.

ABD’li Senatör belli ki Türk askerini istemiyor, onu işgal gücü olarak görüyor. Peki, bir an için öyle olduğunu düşünsek dahi, hiç Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti gibi dünyada örnek gösterilen bir demokrasiyle yönetilen ülkede, halk herhangi bir “işgal” gücüne nasıl katlanırdı? Oysa bunun tam aksi geçerlidir; Kuzey’de yapılan tüm kamuoyu yoklamalarında Kıbrıslı Türklerin, ezici çoğunlukla, vazgeçmek istemediği iki önemli talebi vardır: 1) Türk askerinin kalması, 2) Türkiye’nin etkin ve fiili garantisinin sürmesi.

Menendez’in Rumlara uygulanan Amerikan silah ambargosunun kaldırılması için var gücüyle çalışmış bir siyasetçi olduğunu da hatırda tutmak lazım. Konuşmasında nitekim adadaki Yunan askerleri konusuna girmemiş.

Türk askerine yönelik bu düşüncenin sonu nereye varır bilinmez. Kıbrıslı Türklerin 1963 Aralık ayında uğradığı saldırıların tekrarlanmayacağını kim garanti edebilir? Bu kanlı eylemlerin Rum failleri henüz yargı önüne çıkarılmadı. Türklere tazminat ödenmedi. Bu nedenle Türkiye’ye bakışı hasmane olan bir yönetim Ada’nın Güneyinde bulunduğu sürece Türklerin korunma ihtiyacı devam edecektir. Bunun için Türk askerinin caydırıcı etkisinin yaşamsal önemi vardır. İskenderun ve Mersin limanlarının güvenliği, Doğu Akdeniz’deki petrol ve olası doğal gaz boru hatlarının korunması için de Türk askerinin varlığı gereklidir.

Menendez’in gerçekçi davranması pek zor görünüyor, ama en azından bilsin ki onun arzusu ve hülyası gerçekleşmeyecek.