Libya’da Sular Durulmuyor, Giderek Bulanıklaşıyor

2021 yılına AB ile ilişkilerimiz açısından genel olarak baktığımızda belirsizlikler ve gerginliklerle dolu bir yıl oldu. 18 Mart 2016 tarihli Türkiye-Avrupa Birliği uzlaşmasında yeralan ‘müzakere sürecinin canlandırılması’, ‘Gümrük Birliği’nin yenilenmesi’, ‘vize serbestisi’ gibi Türkiye-AB ilişkilerine yeniden ivme kazandıracak hiçbir unsur hayata geçirilemedi. Bilindiği gibi, Türkiye’de demokrasi, hukukun üstünlüğü, temel hak ve özgürlükler alanlarındaki geriye gidişlere bağlı olarak müzakere süreci 2018 yılında AB Konseyi’nin aldığı siyasi bir kararla askıya alınmış ve Gümrük Birliği’nin güncellenmemesine karar verilmişti. Doğu Akdeniz’de deniz yetki alanlarının tespitine bağlı yaşanan gerginliklerle ilintili yaptırım tehditleri ve kararları, Türkiye-AB ilişkilerindeki çatlağı büyüttü.

2021 yılında Türk dış politikasında gözlemlenen ana sorunlardan biri gittikçe ivme kaybeden AB sürecimizdir. AB ile yaşanan gerginliklere bağlı olarak Türkiye’nin 2021 yılında da AB’yi dış politika denkleminin dışına itmeye devam ettiğini gördük. Ne yazık ki uzunca bir süredir Türkiye’nin AB ile ilişkileri süresiz bir gerginlik ekseni üzerinde seyretmektedir.

Türkiye ile pozitif gündem yaratılmasına yönelik olarak AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Josep Borrell tarafından hazırlanan ve Mart 2021 tarihinde kamuoyu ile paylaşılan rapor, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki sismik araştırmalarını ve hidrokarbon aramalarını haksız bir şekilde provokatif bularak, pozitif gündem çerçevesinde adım atılmasını bu faaliyetlerin sonlandırılması koşuluna bağladığı için Brüksel’de Konsey veya Komisyon binasının raflarında tozlanmaya başladı.

Türkiye, uluslararası kamuoyu nezdinde 2021 yılında da merkezi otoritenin güçlü bir şekilde tek belirleyici olduğu, kuvvetler ayrılığının zayıfladığı, yargı bağımsızlığının aşındığı, demokrasi, hukukun üstünlüğü ve temel insan haklarından uzaklaşmaya devam eden bir ülke olarak yer almaya devam etti. AB ile gerginleşen ilişkiler nedeniyle Kopenhag kriterlerinin Türkiye’nin özgürlükler rotasını belirlemedeki önceliği iyice kayboldu. 2021 yılında AB Komisyonu tarafından hazırlanan Türkiye İlerleme Raporu da özellikle temel hak ve özgürlükler açısından geriye gidişlere kapsamlı bir şekilde yer verdi.

Değer ve ilkelerdeki bu ayrışma aynı zamanda uluslararası ilişkilerimizde de bazı alanlarda kırılmalara zemin hazırladı. Doğu Akdeniz ve Libya’daki operasyonlarımız ile Suriye’deki mevcudiyetimiz, AB tarafından tek taraflı eylemler olarak değerlendirildi. Nitekim, Atina’da 18 Eylül’de düzenlenen MED-9 (Hırvatistan, Yunanistan, Slovenya, Malta, İtalya, GKRY, Fransa, İspanya, Portekiz) toplantısı sonrasında yayınlanan Atina Bildirisinde, yine taraflı bir yaklaşımla Türkiye Akdeniz’de gerginliğe neden olmakla itham edildi.

Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY), Mısır ve İsrail arasında imzalanan enerji anlaşmaları, bu anlaşmalara destek olan Fransa gibi ülkelerle askeri ittifak anlaşmaları ve Türkiye’nin yer almadığı 8 ülkenin katılımıyla kurumsal bir yapı olarak şekillendirilen Doğu Akdeniz Gaz Forumu, Doğu Akdeniz’deki gelişmeler bağlamında öne çıktı. Bölgede Türkiye dışında gelişen bu ittifak, Doğu-Batı ve Kuzey-Güney koridorları arasında bir enerji merkezi olmayı amaçlayan Türkiye’nin enerji politikası açısından da olumsuz bir gelişme oldu.

Her ne kadar üst düzey AB yetkilileri ‘işbirliği ve karşılıklı fayda temelinde Türkiye ile ilişkilerin geliştirilmesinde AB’nin çıkarı bulunmaktadır’ deseler de Türkiye ve AB arasında yaşanan krizi çözecek ve var olan kronik sorunları aşacak işbirliği mekanizmaları oluşturulamadı. Aslında bu krizi aşacak çok fazla malzeme de yok. Bazen transaksiyonel ve pragmatik temelde yasadışı göç gibi alanlarda işbirliği geliştiriliyor. Ancak, bu durum ilişkilerimizin esasını oluşturması gereken müzakere sürecinden iyice uzaklaşılması tehlikesini bünyesinde barındırıyor. Maalesef, Türkiye ile ilişkilerinde Avrupa Birliği de siyasi ilişkileri ekonomik ilişkilerden ayrıştırmayı başaramadı. İlişkiler çok politize olmuş durumda. Her iki tarafın da yararına olan Gümrük Birliği’nin güncellenmesi sürecinin hayata geçirilmesi ilişkiler açısından yeni bir nefes oluşturabilirdi. Gümrük Birliği’nin güncellenmesi ile ilgili olarak Haziran ayında Brüksel’de temaslarda bulunan Ticaret Bakanı Mehmet Muş ve Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın 30 Kasım tarihinde AB Sağlık Komiseri Stella Kyriakides ile video konferans yoluyla yaptığı görüşmeler AB tarafından pozitif gündem ile bağlantılandırılmaya çalışılsa da, bilindiği kadarıyla henüz Brüksel’in bu iddiasına karşılık Ankara’yla sağlık, iklim, terörle mücadele ve bölgesel meselelerde işbirliğine yönelik somut bir gelişme olmadı.

Netice itibariyle 2021 yılında, AB sürecinden uzaklaşan, yakın çevresinde yaşanan alt üst oluşlar nedeniyle tehdit algılamaları iyice yükselen bir Türkiye gördük. İsrail ve Körfez ülkeleri ile ilişkileri bozulan, Mısır ile bağlantısı kopmuş durumda olan,Suriye ve Irak ile ilişkileri terörle mücadeleye odaklananTürkiye’nin dış politikası AB ve ABD ile yaşanan gerginliklerle birlikte zorlu bir dönem yaşadı. Türkiye bu durumdan çıkış yolları aramaya yönelerek özellikle Mısır ve BAE ile ilişkileri normalleştirme yolunda bir çabaya girişti. Dış politikanın iç politikada araçsallaştırılmış olması ve temel hedeflerin coğrafi ve stratejik bir öncelik sıralamasına konulmamış olması, bu dönemde yaşanan sorunları derinleştirdi.

        2022’DEN BEKLENTİLER

Geride bırakacağımız yıl, pandemiye bağlı belirsizlikler, ekonomik türbülanslar ve dış politikadaki öngörülemezlikler nedeniyle hepimizi derinleşen risk ve krizlerle sınadı ve sınamaya devam ediyor. Bu nedenle, 2022’nin önceki yıldan daha kötü olmamasını ümit etmekle birlikte bu beklentimin ne kadar gerçekçi olduğunu bilemiyorum.

Diğer taraftan, ilişkilerin bu noktaya gelmesinde AB’nin de şüphesiz sorumluluğu var. Müzakerelerin başladığı 2005 yılından itibaren Avrupa’da iç siyasi konjonktürün oldukça değiştiği, müzakere sürecinin objektifliğini yitirerek siyasallaştığı ve birçok Avrupa ülkesinde siyasi partilerin müzakere sürecimizi suiistimal etmeye başladığı da bir gerçektir.

AB ile ilişkilerimizin önümüzdeki yıl ne şekilde gelişeceğini şimdiden kestirmek oldukça güç. İlişkilerin seyrinde Türkiye’nin iç siyaseti, Avrupa’daki gelişmeler ve bir ölçüde ABD ile ilişkilerin seyri ve uygulanacak dış politika belirleyici olacak. AB’de son dönemde yaşanan siyasi gelişmeler umut vadediyor olsa da Türkiye’de hükümetin Kopenhag siyasi kriterlerine uyum bağlamında izleyeceği tutumun AB ile ilişkilerimiz açısından kritik önem taşıyacağı şüphesiz.

Uzunca bir süredir aşırı sağ tehdidin hüküm sürdüğü Avrupa coğrafyasında, demokrasi cephesinin tekrar güçlenme gayretiiçinde olduğunu görüyoruz. Bazı Avrupa ülkelerindeki seçim sonuçları ve Macaristan’da Victor Orban’a yönelik bir muhalif ittifakın ortaya çıkması, bu yöndeki olumlu işaretlerdir. Nitekim Macaristan’da Ekim ayında yapılan yerel seçimlerde Budapeşte’yi muhalefet partilerinin ortak adayı kazandı.

Son on yılda gerileme eğiliminde olan merkez siyasetin, küskün seçmenler için tekrar bir alternatif olarak ortaya çıkmakta olduğunu gözlemlemekteyiz.  Fransa’da, bu yılın Haziran ayında yapılan bölgesel seçimlerde merkez blok 10 puan kazanırken, 2017 seçimlerinde büyük hasar gören Sosyalist Parti nispi olarak toparlandı, Marine Le Pen ise başarısız oldu. Şimdi ise Nisan ayında yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimleri Macron açısından zorlu bir mücadeleye sahne olacak. İtalya’da Ekim ayında yapılan yerel seçimlerde Roma, Napoli, Milano, Torino ve Bologna gibi büyük şehirlerde merkez sol partilerin adayları kazandı. Britanya’da İşçi Partisi anketlerde yükselme eğilimine geçmiş durumda. İskandinav ülkelerindeki sol partiler de yerlerini sağlamlaştırdılar.

AB’nin lokomotif ülkesi olarak görülen Almanya ise artık sosyal demokratlar tarafından yönetilecek. Sağ popülist Almanya için Alternatif (AfD) hareketinin AB ve göç karşıtı politikaları da seçimlerde fazla destek bulmadı. Almanya’da yeni hükümetin amacının Avrupa demokrasilerinin kendilerini savunma kabiliyetlerini güçlendirmek olacağından şüphe yok.

Bu gelişmeler Kaczynski, Salvini, Orban, Le Pen veya Jansa gibi siyasi liderler için hiç iyi haber değil. Aydınlanma ile birlikte kök salmış demokratik değerlerle zihinsel arka planı oluşmuş kitlelerin bu değerlere tehdit algıladıklarında demokrasilerini koruma refleksi ile hareket etme kabiliyetlerini koruduklarını gösteriyor.

Bir Cumhuriyet projesi olarak AB üyeliği

AB coğrafyasında demokrasi cephesini genişleten bu gelişmeler yaşanırken, Türkiye’nin Kopenhag kriterlerinin demokratik değer ve normlarından uzaklaşmaya devam etmesi Türkiye’yi bambaşka bir lige taşıma tehlikesini barındırıyor. AB ülkelerindeki bu eğilimin önümüzdeki yıllarda devam etmesi halinde Türkiye-AB ilişkilerinin popülist ve aşırı sağ siyasi baskılardan bir ölçüde arındırılarak daha akılcı bir zeminde sürdürülmesi mümkün olabilir. Ancak, bunun için Türkiye’nin insan hakları karnesini yükseltmesi gerekiyor.

AB Konseyi’nin Aralık ayı başındaki yılın son toplantısı akabinde yaptığı açıklamadan da görüleceği üzere, Ankara’nın Avrupa Birliği’nden giderek uzaklaştığı tekrar vurgulanmıştır. Her ne kadar hükümetin bazı dış politika tercihleri bunu destekliyor olsa da Türkiye’nin bu Cumhuriyet projesinden asla vazgeçmemesi gerekmektedir. Türkiye, bölgesindeki ve dünyadaki gelişmelere istikrar ve barış odağı niteliğiyle yön vererek, bölgesel öncü aktör olma sorumluluğunu yerine getirmelidir. 21. yüzyılın gerektirdiği adil, eşit ve özgür yaşamı güvence altına alan Türkiye’nin, Batı dünyası ile ilişkileri yeniden canlanabilir. Ülkemiz bu şekilde, çözümlerin kaynağı haline gelebilir.

Bunun için, Batı dünyası ile yeniden güven ilişkisinin tesis edilmesi, Türkiye’nin AB açısından değerini yukarıda ifade ettiğim şekilde ortaya koyması ve temel hak ve özgürlükler açısından birinci kategoride bir ülke haline gelmesi gerekmektedir. Bu gerçekleştiği takdirde, AB ülkeleri içerisindeki Türkiye karşıtlarını ikna etmek çok daha kolay olacaktır. Bunun yanısıra, AB’yle yeniden tesis edilecek olumlu ilişkilerin ekonomimize de şüphesiz yararlı yansımaları olacaktır.

21 Eylül tarihinde Fransa’nın önemli düşünce kuruluşu IRIS (Uluslararası ve Stratejik İlişkiler Enstitüsü) tarafından düzenlenen Direktör Yardımcısı Didier Billion’un kaleme aldığı La Turquie-Un Partenaire Incontournable (Türkiye Vazgeçilmez Bir Ortak) adlı kitabın tanıtımı amacıyla yapılan toplantıya katıldım. Toplantıda, AB ile ilişkilerimiz bağlamında Türklerin en önemli hasletlerinden birisinin sabırlı olmalarından bahisle, AB’ye üyelik için onlarca yıldır beklemekte olduklarının, şimdi ise Avrupa’nın yaşamakta olduğu kimlik krizinden çıkmasını ve daha rasyonel ve pragmatik bir bakış açısıyla ilişkilerin geleceğini yönlendirmesini beklediklerinin dile getirilmesi dikkat çekiciydi.

Türkiye-AB ilişkileri tarihsel derinlik, güncel ortaklık ve gelecekteki kazanımları içermektedir. AB ile mevcut sorunların aşılamaması ve giderek Türkiye ile AB’nin birbirinden uzaklaşması, her iki taraf açısından tarihi bir kayıp olacaktır. Kısa vadeli konjonktürel sorunlar, ilişkilerin stratejik dokusuna zarar vermemeli ve şekillenmekte olan küresel düzende ortak gelecek vizyonunun önüne geçmemelidir.

NATO MADRİD ZİRVESİNE HAZIRLANIRKEN

2022 Haziran ayında Madrid’te düzenlenecek NATO Zirvesine iki ay kaldı. İttifakın on yıllık geleceğine yön verecek yeni Stratejik Konseptin (STKON) kabul edileceği bu Zirve küresel güvenliğin kökten dönüşüme uğradığı çok kritik bir dönemeçte gerçekleşecek. Rusya’nın Ukrayna’ya karşı giriştiği işgalin ne yöne evrilebileceğini kestirmenin kolay olmadığı bir süreçte Batı dünyası için kritik bir dönüm noktasına sahne olacak.

An itibariyle ne medyada ne de akademi dünyasında Türkiye’nin mensup olduğu NATO’nun geleceğini tayin edecek hayati önemdeki STKON’la ilgili olarak henüz doyurucu bir haber-yorum veya analize rastlanmıyor. Başta ekonomik güçlükler olmak üzere günlük gailelerin damga vurduğu mevcut iç ortamda olağan karşılanması gerekli bu konudaki duyarsızlığın Zirve yaklaştıkça yerini bir hareketlenmeye bırakacağı aşikar. Öte yandan, özellikle transatlantik dünya ve küresel gündem açısından hiyerarşik olarak en önemli belgelerin başında gelen STKON’un neyi simgelediği ve olası içeriği Türkiye’nin yakından izlemesi gerekli bir süreç oluşturmakta.

STRATEJİK KONSEPT NEYİN TEMSİLCİSİ?

STKON, her şeyden önce çoğulculuğa ve kuvvetler ayrılığına dayalı, temel insan hak ve hürriyetlerine saygılı ve hukuk devleti normlarını benimsemiş demokratik ülkeler için ana bir rehber oluşturacak.

2019 Aralık ayında düzenlenen NATO Londra Zirvesinde başlatılan süreç doğrultusunda İttifakın siyasi boyutunu güçlendirmeye dönük arayış ilk meyvesini uzun bir uğraş sonunda 2020 yılında verdi. Bağımsız bir Uzmanlar Grubu, NATO’nun yeni STKON’na esas oluşturacak NATO 2030: Yeni Bir Çağ İçin Birliktelik Raporu’nu hazırladı. Bu rapor geçen yıl Haziran ayında düzenlenen NATO Zirvesinde Liderler düzeyinde ele alındı ve onaylandı. Şimdi sıra bu Rapor temelinde yeni STKON’un hazırlanıp, onay için  yine liderlere sunulmasına geldi.

Ukrayna’da süregiden savaş halen küresel gündemin ana odak noktası durumunda. Diğer taraftan, bu durumun, 2008’den bu yana sahada vücud bulan, 2022 Şubat ayıyla birlikte zirve yapan Rusya’nın saldırgan tutumuna rağmen NATO bünyesinde STKON’a ilişkin olarak yapılan çalışmaları köstekleyen değil, tam tersine hızlandıran bir tabloyu ortaya çıkarttığını tahmin etmek kehanet oluşturmaz.

STRATEJİK KONSEPT BAŞLICA NELERİ KAPSAYABİLİR?

Yapılmakta olan çalışmaların son aşamalarında yeni STKON için dönemin ruhuna uygun bir başlık bulmak gerekecek. Bu bağlamda, yeni STKON’nun başlık adayları arasında ‘Yeni Güvenlik Mimarisinde NATO’nun Rolü’ mealinde bir tercihte bulunulabilir.

Elbette bulunacak başlık temel bir mesele değil. STKON’un olası içeriğinde neler bulunabilir konusuna odaklanmak daha doğru bir yaklaşım oluşturur. Dolayısıyla, metnin hangi ana bölümler üzerine inşa edileceği üzerinde durmak gerekli. Bu çerçevede, ‘kristal küremiz’ henüz bulanıklığını korusa da şu temel hususların STKON’un ana yönelimini belirleyeceği öne sürülebilir:

– Yeni STKON hiç şüphesiz demokratik ülkeler grubu için manifesto benzeri bir bölüm içerecek. Bu bölümde, esasen NATO’nun kurucu antlaşması olan Vaşington Antlaşmasında yer bulan, BM Şartına ve uluslararası toplumun, ciddi sancılara da sahne olsa, 2. Dünya Savaşı ertesinden bugüne kadar geliştirdiği uluslararası hukuk içtihadına esas oluşturan temel ilke ve değerler ile alınan kararlara vurgu yapılacak. Mevcut ortamda NATO üyesi ülkelerin kamuoylarına söz konusu ortak ideal ve değerlere sahip çıkmaları için güçlü bir çağrıda bulunulacak. Bunlara meydan okuyan devlet veya devlet dışı aktörlere karşı tutum alınması gereğinin altı çizilecek.

– Muhtemelen takip edecek bölümde mevcut güvenlik ortamının özellikleri üzerinde durulacak. Çok kutupluluğa (veya iki kutupluluğa) evrilmekte olan küresel düzenin tanımı yapılacak. Bu tanım içinde bölgesel bir örgüt olan NATO’nun, belli çevrelerin iddia ettiğinin aksine ‘dünya jandarmalığına’ soyunmayacağı, ancak terörizm, siber dünya, hibrit tehditler, iklim değişikliği, pandemi ve uzaydaki rekabet gibi sınır aşan sınamalar karşısında küresel bir bakışa sahip olması gerektiği kaydedilecek. Bunlara karşı konumu ve rolü belirlenecek.

– Küresel güvenliğin geniş ölçekli bir tanımının tehdit değerlendirmesiyle tamamlanması STKON’un diğer bir ana bölümü olacak. Bu çerçevede, NATO 2030 Raporundan hareketle Rusya ve terörizm asli tehdit unsurları olarak betimlenecek. Çin’in hemen her alanda yükselen gücü karşısında bu ülke, sadece stratejik bir rakip olarak değil, aynı zamanda küresel sınamalar bağlamında işbirliği sunabilecek bir ortak olarak değerlendirilebilecek. NATO’nun kurum olarak Çin’e karşı savunma planı yapmasını bekleyenler yanıldıklarını görecekler. Tehdit değerlendirmesi bölümünde olası bölgesel rakiplere, diğer bir anlatımla, rakip alt-kutuplara değinilmesi yadırgatıcı olmayacak.

– Büyük sarsıntılara sahne olacak yeni güvenlik ortamı ve buna uygun tehdit değerlendirmesi ışığında NATO’nun temel görevleri ele alınacak. Bu görevler (kollektif caydırıcılık ve savunma, kriz yönetimi ve işbirliğine dayalı güvenlik) aynı kalacak. Bunların 360 derecelik bütüncül bir anlayışla yürütülmesinin esas oluşturacağının altı yeniden çizilecek. Bu çerçevede, İttifakın hedef düzeyine, yeni döneme uyarlanacak konvansiyonel-nükleer kuvvet-komuta tertip ve yapılarına dair  yönlendirici esaslar STKON’da kısaca tanımlanacak.

– 2014 yılından günümüze kadar geçen süre içinde Zirvelerde alınan kararlar teyid olunacak. Bunların yeni döneme uyarlanacak uygulamaları için bir dizi görevlendirmelerin esasları ortaya konacak. Bunlar arasında demokrasilerin otokrasiler karşısındaki dayanıklılığını artırmaya dönük yeni hamlelerin gündeme gelmesi sürpriz oluşturmayacak. STKON, müttefik ülkelerde olduğu gibi ortak ülkelerde de demokrasinin kurum ve kurallarıyla güçlendirilmesine yönelik bir zemini ön plana çıkaracak.

– Hint-Pasifik bölgesi dahil NATO’nun ortaklık ağları kurduğu bölge ülkeleriyle yeni döneme uygun ilişki modelleri üzerinde durulması da şaşırtıcı olmayacak. Demokrasi cephesinin bu yönü itibariyle de güçlendirilmesi STKOM’un ana yönelimlerinden birini oluşturacak.

– NATO-AB ilişkileri bağlamında AB yine stratejik ortak ilan edilecek. STKON’da, AB’nin Stratejik Pusulasına kıyasla AB’yle ilişkilerin önemi daha vurgulu olabilecek. İlişkilerin resmi ve gayrı resmi formatlarda arttırılması gereğine işaret edilebilecek. Öte yandan, AB’nin güvenlik-savunma alanındaki stratejik otonomisinin sınırlarına dair ipuçlarının STKON’da yer verilecek ifadelerde yer bulması beklenecek.

– Yeni ve çığır açan teknolojilerde NATO üyesi ülkelerin üstünlüğü elde tutmaları için kendi aralarındaki dayanışma ve işbirliğini arttırması istenebilecek. Uzay ve kuantum teknolojileri, akıllı zeka, insansız olanları dahil yeni nesil sistem ve platformların geliştirilmesi gereği ön plana çıkarılacak.

– STKON’un son bölümünde, NATO’nun transatlantik dayanışma ve işbirliği için temel bir istişare forumu oluşturduğu tespitinden hareketle İttifak üyesi ülkelerin, dönüşüm içindeki küresel durum karşısında yeni bir düzenin inşa olunmasında birlik ve uyum içinde hareket etmeleri gerektiği, bu bağlamda demokrasilerini derinleştirip güçlendirmelerinin elzem olduğu, uluslararası hukukun kural ve normlarına sahip çıkmaları lazım geldiği yolunda güçlü bir çağrı yer alacak.

YENİ DÖNEMDE GÜVENLİK MİMARİSİ VE TÜRKİYE

Rusya’nın Ukrayna’da giriştiği işgal eylemi hiç şüphesiz uzun dönemde şekillenecek yeni bir çağı başlattı. Oluşum halindeki yeni küresel düzen içinde ağırlığını giderek daha fazla hissettiren jeopolitik-jeostratejik çekişmeden yeryüzünün tüm aktörleri değişen ölçülerde de olsa paylarını almakta. Bu yeniden yapılanma sürecine NATO da bir şekilde dahil olacak. İttifak, küresel çekişme içinde daha fazla bütünleşme, uyum sağlama ve bundan hareketle rol ve konumunu belirlemekle sınanacak. Bu sınamanın sonuçlarının izdüşümlerini STKON’da kısa bir süre sonra göreceğiz.

Ukrayna’nın işgaliyle birlikte bölgede bundan en fazla etkilenen ülkeler arasında Türkiye de bulunuyor. Hem güvenlik hem ekonomik-ticari alanlarda ortaya çıkan kötüleşmenin sonuçlarını yaşıyor. Bu süreç devam ederken demokrasisindeki geri gidiş hızlanıyor. Türkiye maalesef artık demokratik olmayan ülkeler kategorisinde görülüyor ve otokrasiye savrulmakta olduğu algısı günden güne güç kazanıyor.

Temelleri Rönesans ve Reformasyonla atılan, Fransız Devrimiyle ve Aydınlanma çağıyla pekişen, ulus-devletlerin doğuşuyla yeni boyutlar kazanan, insanlığa maliyeti yüksek büyük devinim ve devrimlerle makas değiştirip ana eksenlerini BM Şartı, Evrensel İnsan Hakları Beyannamesi, Avrupa Konseyi, AGİT, AB ve OECD gibi kurumlarda bulan, uluslararası hukuku da kapsayan hukuk devletini önceleyen çağdaş demokratik norm ve uygulamalardan uzaklaşmakla karşımızda şekillenmeye başlayan yeni bir çağda Türkiye’nin layık olduğu yere gelmesini ummak boş bir hayalden ibaret kalacak.

Özünde dünya demokrasi tarihinin esaslarına vücud veren Batı normlarını ve kurumlarını kendi ‘çağdaşlık’  anlayışları doğrultusunda bugün yerden yere vurmakta beis görmeyen modern ve seküler görünümlü çevrelerin Türkiye’nin demokrasiden uzaklaşmakta olduğundan yakınmaları gerçekten ibret verici bir durum. O çevrelerin sergiledikleri duruşu, geleceklerini çağdaş ve çoğulcu demokraside aramayanların veya Türkiye’nin konumunu başka coğrafyaların değerlerinde görenlerin yönetim çarklarını bilerek veya bilmeyerek yağlamaktan başka bir çaba olarak tanımlamak mümkün değil.

Herhangi bir ittifak veya grup mensubiyetinden bağımsız olarak geleceğimizi, Büyük Önder Atatürk’ün  belirlediği doğrultuda çağdaş, modern, çoğulcu ve seküler demokraside, diğer bir anlatımla, Batı demokrasileri yanında değil, başka mecralarda veya coğrafyalarda arayanların yanında saf tutmak veya sonuç itibariyle bu tür çevrelerin ekmeğine yağ sürmek felaket reçetesinin bir kalemi olarak anılmaktan öteye gitmeyecek.